Nieuws

Ik kocht vandaag (9-2-2017) een boek bij collega Klikspaan uit Leiden (óók gespecialiseerd in kinderboeken) en kwam het volgende stuk tegen (gedateerd 2003)

Torens van bananendozen

Per jaar komen er in Nederland twaalfduizend titels bij, zo'n 24 miljoen boeken. Vroeg of laat beginnen ze aan een tweede leven....

door Hub. Hubben 23 mei 2003, 00:00

Joop Klomp woont in een voormalig schoolgebouw in de Amsterdamse Weteringbuurt en moet een deel van zijn boeken kwijt. Zelf was hij vele jaren 'hoofd ener school' in Amsterdam-Oost. Al voor zijn pensioen verzamelde hij alles over Simon Carmiggelt en struinde hij, met diens bibliografie op zak, markten en antiquariaten af.Maar de verzameling dijde uit en dus heeft Klomp dozen en kratjes met in totaal zo'n vijfhonderd boeken, voornamelijk pockets en paperbacks, alvast in het trappenhuis van de school gezet. Dat scheelt een hoop gesjouw voor Henk Molenaar (57), handelaar in tweedehands boeken, die eerst een praatje maakt - de heren kennen elkaar - alvorens tussen de kratjes te duiken. Klomp: 'Boeken weggooien kan ik niet over mijn hart verkrijgen.'Een kleine tien minuten heeft Molenaar nodig om te zien dat de kwaliteit van de boeken niet boven het gemiddelde uitsteekt. Daarbij laat hij menig boek even door zijn handen glijden. En ziet dan dat Klomp ook bloemlezingen kocht met daarin slechts één bijdrage van Carmiggelt; ze zijn doorgaans nog alom verkrijgbaar. Het komt erop neer dat Klomp zijn collectie heeft opgeschoond en de 'tweede garnituur' opruimt. Hij beaamt dat grif en gaat meteen akkoord met het bod van Molenaar: 200 euro. Cash. Molenaar: 'De waarde bepaal ik aan de hand van ervaring en kennis. Soms ga ik terug als ik ontdek dat ik te weinig heb betaald.'Een halfuur later arriveren we in zijn kachelloze opslagplaats van honderd vierkante meter, even buiten Amsterdam. Het lijkt een chaos, de torens van bananendozen, maar Molenaar vindt er blindelings zijn weg: 'Orde scheppen in nieuwe partijen is het lastigst. Je moet de boeken meteen in een categorie onderbrengen. Mijn systeem heeft verwantschap met de eierhandel, want daar zat mijn familie in.' Bijzondere boeken, of boeken waarvan hij denkt dat ze bijzonder zijn, neemt hij mee naar huis, waar hij beschikt over naslagwerken en veilingcatalogi die helpen bij het bepalen van de prijs. Internet speelt nog nauwelijks een rol in zijn nering.Molenaar neemt de boeken van Joop Klomp ter hand en maakt razendsnel stapeltjes naar rubriek en beoogde verkoopprijs. 'Minstens twintig boeken uit zo'n partij moeten tien tot vijftien euro per stuk opbrengen. Feitelijk moet het aankoopbedrag driemaal over de kop.' De boeken van meneer Klomp zouden dus zo'n 600 euro moeten opbrengen. Molenaar selecteert en prijst: Keulsiefjes van Yvonne Keuls: twee euro; Dichten over dichten, een bloemlezing: acht euro; De hermetische gnosis in de loop der eeuwen: vijftien euro; de bekende biografie van Napoleon uit 1967 door André Castelot: tien euro. De boekhandelaar kijkt zuinig.Twaalf jaar geleden was Henk Molenaar een van de oprichters van de vrijdagse boekenmarkt op het Spui in Amsterdam, een markt die inmiddels bij zowel handelaren als boekenliefhebbers geldt als de beste reguliere boekenmarkt van Nederland. Amsterdam is vanouds 'verwend' met zijn circa honderd antiquariaten, de dagelijkse boekenstallen in de Oudemanhuispoort en minstens vijf grote zondagsmarkten die elke keer zo'n vijftienduizend bezoekers trekken.Molenaar studeerde enkele jaren politicologie, journalistiek en niet-westerse sociologie, werkte jarenlang in de sociale hulpverlening en begon daarna een handel in boeken op het Waterlooplein. 'Voor wie zich niet aanpast in de maatschappij, is de boekhandel een goed alternatief. Ik kan er mijn maatschappelijke betrokkenheid vormgeven. In mijn stal vind je altijd boeken over politiek en menswetenschappen. En er is altijd discussie.'Het aanbod bij de 26 kramen op het Spui is gevarieerd en kwalitatief hoog. Met een beetje geluk loop je er bekende schrijvers ('van Gerrit Komrij tot Hella Haase'), hoogleraren, deftige antiquaren en medewerkers van de om de hoek gelegen universiteitsbibliotheek tegen het lijf.Molenaar: 'Het is een vakkundig en kritisch publiek. Ik heb circa 70 procent vaste klanten. Elke week moet ik zorgen voor interessante, gezochte boeken. Nieuwe aanwinsten gaan het snelste weg. Op het Spui is het niet toegestaan boeken op te ruimen, maar dat mag weer wel op de Noordermarkt waar ik op maandag sta. Nogal wat oude boeken verliezen gaandeweg hun waarde. Het vlakgommetje is het belangrijkste gereedschap in deze branche. Wat op de Noordermarkt zelfs geen halve euro meer opbrengt, laat ik achter bij een boom. Het onvermijdelijke lot van veel boeken.' Beschadigde of triviale boeken brengt Molenaar naar de oud-papiercontainer van een sportclub.Aad van Maanen (57) wedt op drie paarden tegelijk: hij heeft een winkel in tweedehandsboeken aan de voet van de Hooglandse Kerk in het oude hart van Leiden, hij staat op vrijdag met boeken op het Amsterdamse Spui en zijn website bevat ondere andere ruim tienduizend kinderboeken.Van Maanen is het prototype van een boekengek. In zijn woonhuis stapelen de boeken zich op tot in het toilet, zijn de kussens op de bank voorzien van boekmotieven, is de boekenkast ooit getimmerd door Boudewijn Büch ('een vriend van lang geleden') en is er een apart kamertje gereserveerd voor een prachtige verzameling boekobjecten. In de bescheiden keuken is desondanks een compleet postkantoortje ingericht waar de echtgenote van Van Maanen zorgdraagt voor verzending van de via internet bestelde boeken. In twee opslagplaatsen houdt Van Maanen een voorraad aan van om en nabij een kwart miljoen boeken.Van Maanen: 'Internet kost veel werk, maar heeft een gestage verhoging van mijn opzet tot gevolg. In een topweek verkoop ik ruim honderd boeken via internet. Op mijn website staan massa's goedkope oude kinderboeken. Verzamelaars bestellen stapels tegelijk. Ook bied ik boeken aan die niemand anders heeft. Laatst wist ik de hand te leggen op vijftienhonderd inaugural-dissertationen met titels als Deutung und Wertung der Kunst bei Schopenhauer und Nietsche. Complexe filosofische vertogen, maar het kan ook over een schoenmakersgilde gaan. Brochures zijn het, uit de periode 1880-1930; bibliotheken gooien ze weg. Ik heb ze op internet gezet voor vijftien euro. Doet niemand, maar de telefoon uit Duitsland staat niet stil.'Met vakantie was hij onlangs, in Praag. Aan de wandel en geen antiquariaat kunnen overslaan. Van Maanen kwam thuis met zeventig boeken. Gemiddelde prijs? Nog geen euro. De inhoud? Nederlandse auteurs in Tsjechische vertaling en meestal ook nog fraai geïllustreerd. Nu weet Van Maanen dat zowel de universiteitsbibliotheek van Leiden als de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag het Nederlandse boek in vertaling verzamelt. Als je dat niet weet, beschouw je een meter boeken met Nederlandse auteurs in het Esperanto, zoals Van Maanen ooit aantrof op een brocante, al gauw als waardeloos oud papier.Van Maanen: 'Mijn klanten bestaan naar schatting voor 60 procent uit verzamelaars; de overige 40 procent koopt boeken vanwege de inhoud en om kennis te vergaren. De scheiding is nooit strikt aan te brengen, maar naar mijn idee nemen de verzamelaars toe en die lezen minder. Elk denkbaar onderwerp wordt verzameld: boeken over scheepsmotoren, zilver, boekenweekgeschenken, koning Arthur, konijnen. Ik heb een klant die elk boek over statistiek wil hebben. Een ander bezit meer dan duizend edities van Dickens. Toen een paar jaar geleden een bibliografie uitkwam van alle Nederlandse uitgaven van Jules Verne, lokte dat meteen nieuwe verzamelaars.'Met een zeer actieve zoekdienst probeert Van Maanen honderden klanten aan zich te binden. 'Ik zoek een halfjaar naar een boek, daarna moet men zich opnieuw inschrijven. Merkwaardig genoeg wordt 35 procent van de gevonden titels nooit afgehaald. Dat zijn dan vaak mensen die bellen dat ze dat en dat boek liever gisteren dan vandaag in huis willen hebben.' Bij het speuren naar boeken maakt Van Maanen eveneens gebruik van internet: metasources doorzoeken binnen twintig seconden miljoenen titels.Twintig jaar runt Van Maanen, samen met een compagnon, zijn antiquariaat in de Leidse binnenstad dat hij Klikspaan noemde, overeenkomstig het pseudoniem van Johannes Kneppelhout, die als geen ander het Leidse studentenleven beschreef. 'Per week komen er enkele honderden verse boeken binnen. Vaste klanten, zoals Rudy Kousbroek, weten dat en komen altijd even neuzen. Ik voer alle onderwerpen, behalve economie en informatica. Daar heb ik niks mee en het veroudert snel.'Leiden mag dan een studentenstad zijn, de gemiddelde leeftijd van zijn klanten schat Van Maanen op 35 à 40 jaar. 'Studenten plukken veel studiemateriaal van internet. Het gespecialiseerde wetenschappelijke boek en tijdschrift zullen op afzienbare termijn uitsluitend elektronisch beschikbaar zijn.' Anderzijds heeft hij over aanbod van boeken niet te klagen. 'Vorige week kwam ik bij de weduwe van een hoogleraar wiens archeologiebibliotheek al jaren geleden was geveild. Mevrouw verzamelde zelf ook intensief; ze bezat een omvangrijke bibliotheek, ze kocht bijna dagelijks in een Leidse boekwinkel. Maar zoals dat gaat, het grote huis werd verwisseld voor een aanleunwoning.'Met de verkopende partij wordt Van Manen het doorgaans snel eens: 'Uitzondering is de 5 procent die meent dat een boek uit 1952 automatisch een hoop geld waard is. Voor rommel en kapotte boeken geef ik niks. Naarmate je bij een inkoop scherper selecteert, is de prijs aanvaardbaarder. Soms zijn mensen onbeschoft. Komt een man in de winkel met een doos boeken, zegt op hoge toon dat hij er veertig gulden voor wil hebben. Alstublieft meneer, hier zijn uw veertig gulden. In de doos zit een eerste druk van Paul van Ostayens Bezette Stad, een paar dagen later goed voor zeventienhonderd gulden.'Of die zoon van een geleerde - de man had zelf in een boekwinkel gewerkt - die Van Maanen de erfenis van zijn vader aanbood met de opmerking dat 'het onder de 750 gulden niet weggaat'. 'Ik was nog zo netjes het dubbele te geven voor kamers vol boeken, maar eigenlijk moet je zulke domheid niet belonen.''Pastoor Poncke-boeken gooi ik meteen weg', zegt zijn collega Paul Gaemers (51), doelend op boeken die voor en na de Tweede Wereldoorlog in grote oplagen en op slecht papier verschenen. Ik verkoos de vrijheid van Viktor Kravchenko is ook zo'n boek. Niemand wil ze meer. Gaemers staat behalve op het Spui in Amsterdan ook op de Haagse boekenmarkt, die op donderdag op het Plein wordt gehouden, pal voor de ingang van de Tweede Kamer. Bij de bakken met het bordje 'alle boeken 1 euro' verdringt zich altijd volk.Ook Gaemers - hij zat eerder twintig jaar in de verpleging - voert een algemeen antiquariaat, De Boekerij, maar ziet ervan komen dat hij zich moet gaan richten op het duurdere boek. 'Ik kan er nu tien jaar van bestaan, maar het wordt de laatste tijd moeilijker. 20 Procent van de inkoop is interessant, de rest niet. Ook die 20 procent zien we schraler worden. Kom je bij mensen thuis, is de boel al afgeroomd. Studenten kopen minder en bij de doorsnee professor wil je niet aan huis komen. Vroeger had een hoogleraar een eigen bibliotheek, tegenwoordig tappen ze af van internet.'Gaemers ziet weinig heil in internet. 'Verkopen via internet zou mij te veel tijd kosten. Je moet dat heel secuur bijhouden. Laat mij maar die handelaar uit de 19de eeuw zijn.' In zijn werkkamer staat zijn pensioenkast; zeldzame boeken als appeltje voor de dorst. In plaats van energie te stoppen in een catalogus of boeken in te voeren op internet, laat Gaemers zijn boeken flink rouleren. Zelfs zijn voorraad van vele duizenden boeken stoot hij regelmatig in één keer af. 'Ik verkoop ook aan de handel, je moet de tent draaiende houden en steeds voor nieuwe aanvoer zorgen, anders lopen de mensen je kraam voorbij. Literatuur wordt steeds stroperiger. Van der Leeuw, Anna Blaman, dat koopt niemand meer; Hermans raakt verzadigd, Reve heeft zijn eigen ruiten ingegooid, twintigjarigen vragen wie Carmiggelt was.'Wat wel goed loopt? 'Antieke reisgidsjes, want die heeft iedereen weggegooid, gekke druksels of handelscatalogi van pakweg houtkachels of mondharmonica's met prachtige kleurenlitho's. Zeldzaam, schaars en puntgaaf, daar scoor je mee.'Scoren deed Gaemers ook toen hem onlangs werd gevraagd vijftig boeken over paddestoelen te taxeren. Hij schatte de waarde op 27 duizend euro. Aanvankelijk waren de (21!) erven van plan de boeken te laten veilen, maar buiten verwachting mocht Gaemers vooraf een bod uitbrengen. Voor dertigduizend euro was hij de nieuwe eigenaar. Het geld moest hij bij elkaar sprokkelen en inmiddels heeft hij de boeken met winst verkocht. Sommige op het Spui, waar hij laatst ook een atlas van het Oostenrijkse keizerrijk verkocht voor drieduizend euro.In Nederland bewegen zich ongeveer zeshonderd professionele handelaren in de wereld van het oude en tweedehands boek. Gaemers: 'En dan is er nog een leger van vutters, liefhebbers en brocanteurs die er een handeltje in boeken bijdoen.' Van economische malaise zegt Gaemers geen last hebben. 'Alleen boven windkracht 7 stoppen we ermee, dan ben je op de markt niet meer verzekerd. Motregen is het rottigst voor de boeken, en boven de 30 graden trekken ze krom.' Hij onderschrijft dat de bananendoos voor zijn handel onmisbaar is. 'Ze worden nu ook al zonder nietjes geproduceerd, dus de kwaliteit gaat achteruit.'

http://www.volkskrant.nl/archief/torens-van-bananendozen~a744074/